KOGNITIV TILSHUNOSLIKNING BOSHQA FANLAR BILAN O‘ZARO MUNOSABATI: KOGNITIV PSIXOLOGIYA
Abstract
Ushbu maqola kognitiv tilshunoslik va kognitiv psixologiya o'rtasidagi murakkab munosabatlarni o'rganadi, til, fikr va kognitiv jarayonlarning bog'liqligini tushunishda ularning fanlararo sinergiyasini ta'kidlaydi. Kognitiv lingvistika kognitiv fanlar tarkibiga kiruvchi soha sifatida tilning inson idroki, idroki va ishlab chiqarishini qanday aks ettirishi va shakllantirishini tekshiradi, kognitiv psixologiya esa bu jarayonlarning asosini tashkil etuvchi xotira, diqqat va muammolarni hal qilish mexanizmlarini o‘rganadi. Tadqiqot konvergentsiyaning asosiy yo‘nalishlarini, jumladan, tilning fikrga ta’sirini (masalan, Sapir-Uorf gipotezasi orqali), kontseptual fikrlashda metaforalarning rolini, tilni tushunish va qayta ishlashning psixologik mexanizmlarini yoritadi. Shuningdek, u ta'lim, til o'rganish, nutq buzilishlarini davolash va sun'iy intellekt (AI) va tabiiy tilni qayta ishlash (NLP) tizimlarini rivojlantirishda ushbu fanlararo yondashuvning amaliy qo'llanilishini ta'kidlaydi. Maqolada nazariy tushunchalarni real dunyo oqibatlari bilan birlashtirib, kognitiv lingvistika va kognitiv psixologiya o‘rtasidagi hamkorlik inson bilimi va tili haqidagi tushunchamizni qanday chuqurlashtirishi, texnologiya, pedagogika va tibbiy aralashuvlar sohasidagi yutuqlarga yo‘l ochishini ko‘rsatadi. Kelgusi tadqiqotlar kognitiv nevrologiya kabi sohalar bilan integratsiyani kuchaytirish orqali ushbu imkoniyatlarni yanada kengaytirishi kutilmoqda.
References
15. Barsalou, L. W. (2008). Grounded cognition. Annual Review of Psychology, 59, 617–645. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.59.103006.093639
16. Biber, D. (1993). Representativeness in corpus design. Literary and Linguistic Computing, 8(4), 243–257. https://doi.org/10.1093/llc/8.4.243
17. Evans, V., & Green, M. (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Lawrence Erlbaum Associates.
18. Gries, S. T. (2012). Corpus linguistics and theoretical linguistics: A love–hate relationship? Not necessarily…. International Journal of Corpus Linguistics, 17(1), 37–59. https://doi.org/10.1075/ijcl.17.1.03gri
19. Jackendoff, R. (2002). Foundations of language: Brain, meaning, grammar, evolution. Oxford University Press.
20. Lakoff, G. (1987). Women, fire, and dangerous things: What categories reveal about the mind. University of Chicago Press.
21. Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago Press.
22. Xotamovna, M. F. (2025). INGLIZ-OʻZBEK TILLARIDA KONVERSIYA VA UNING LINGVISTIK USUL SIFATIDAGI KOGNITIV XUSUSIYATLARI. Prospects for innovative technologies in science and education, 2(3), 19-21.
23. Xotamovna, M. F. (2025). KOGNITIV-SEMANTIK TAHLILNING NAZARIY ASOSLARI.
24. Xotamovna, M. F. (2024). TRANSLATION DIFFICULTIES OF PHRASEOLOGICAL UNITS FROM ENGLISH INTO UZBEK. IMRAS, 7(11), 103-107.
25. Xotamovna, M. F. (2025). COGNITIVE PSYCHOLOGY AND COGNITIVE LINGUISTICS INTERACTION WITH OTHER DISCIPLINES. PEDAGOG, 8(1), 105-108.
26. MURATKHODJAEVA, F. (2025). INSON RUHIYATINI IFODALOVCHI MELIORATIV EMOTSIYALARNING SEMANTIK KO ‘LAMI. News of the NUUz, 1(1.2. 1), 280-281.
27. MURATKHODJAEVA, F. (2025). ANTROPOSENTRIK PARADIGMADA KOGNITIV TILSHUNOSLIK NAZARIYASI. News of the NUUz, 1(1.1), 315-317.
28. Amirovna, N. G., & Xotamovna, M. F. (2025). ZAMONAVIY PEDTEXNOLOGIYALAR VOSITASIDA TALABA YOSHLARNING MANTIQIY TAFAKKURINI RIVOJLANTIRISH. Advanced methods of ensuring the quality of education: problems and solutions, 2(4), 115-119.